SİNA –KADEŞ OPERASYONU- -1956-

1948 sonbaharında, BM Güvenlik Konseyi, İsrael ve Arap devletlerini ateşkes anlaşmalarını müzakere etmeye çağırdı. İsrael ordusunu Sina’daki El-Ariş’e sürdükten sonra, Mısır ateşkesi kabul etti. O sırada İngilizler, bir İngiliz-Mısır Anlaşması uyarınca Mısır’ı savunmaya hazırdı. Bununla birlikte, Mısırlılar İngilizlerin yardımının onları aşağılamasına meydan vermemek için, İsrael’lilerle Rodos’ta müzakereye katıldılar.

BM arabulucusu Ralph Bunche onları konferans masasında bir araya getirdi ve daha sonra Nobel Barış Ödülü ile onurlandırıldı. Müzakerelerden çekilen herhangi bir delegasyonun başarısızlıktan sorumlu tutulacağı konusunda uyardı.

1949 yazında İsrael ile Mısır, Ürdün, Lübnan ve Suriye arasında ateşkes anlaşmaları müzakere edilmişti. İsrael’e karşı savaşmış olan Irak, aynı yolu izlemeyi reddetti. Bunche, Rodos’ta başarılı oldu çünkü İsrael ile her Arap devleti arasında doğrudan ikili görüşmelerde ısrar etti.

Bu arada 11 Aralık 1948’de Genel Kurul, tarafları barışı müzakere etmeye ve ABD, Fransa ve Türkiye’den oluşan bir Filistin Uzlaşma Komisyonu (PCC) oluşturmaya çağıran bir kararı kabul etti. Tüm Arap delegasyonları buna karşı oy kullandı.

1949’dan sonra Araplar, İsrael’in 1947’deki bölünme kararında sınırları kabul etmesi ve başlattıkları savaşı sona erdirmek için müzakere etmeden önce, Filistinli mültecileri ülkelerine geri göndermesi konusunda ısrar etti. Bu, sonraki yenilgilerden sonra kullanacakları yeni bir yaklaşımdı: Sınırlı Sorumluluk Savaş Doktrini. Bu teoriye göre saldırgan, bir uzlaşma anlaşmasını reddedebilir ve her şeyi kazanmak için savaşta kumar oynayabilir, başarısız olsa bile statükoyu eski haline getirmekte ısrar edebilir.

Mısır, ateşkes anlaşmasının imzalanmasından sonra İsrael ile savaş durumunu sürdürmüştü. Bunun ilk tezahürü, Süveyş Kanalı’nın İsrael gemilerine kapatılmasıydı. 9 Ağustos 1949’da BM Ateşkes Komisyonu, İsrael’in Mısır’ın kanalı yasadışı olarak kapattığı yönündeki şikayetini onayladı. BM Müzakerecisi Ralph Bunche şunları söyledi:

“Meşru gemi taşımacılığı için serbest dolaşım olmalı ve ateşkes anlaşmalarının hem söylemi, hem de ruhuyla tutarsız olduklarından, savaş zamanı ablukasının hiçbir kalıntısının kalmasına izin verilmemelidir.”

1 Eylül 1951’de Güvenlik Konseyi, Mısır’a Süveyş Kanalı’nı, İsrael gemilerine açmasını emretti. Mısır uymayı reddetti.

Mısır Dışişleri Bakanı Muhammed Salah al-Din 1954’ün başlarında şunları söyledi:

Arap halkı şunu söylemekten utanmayacak: İsrael’i Ortadoğu haritasından nihai olarak silinmesi dışında tatmin olmayacağız (Al-Misri,12 Nisan 1954).

YENİ BİR SAVAŞ TÜRÜ

1955’te Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır, İsrael’le yüzleşmek ve cephaneliğini inşa etmek için Sovyet Bloğu’ndan silah ithal etmeye başladı. Ancak kısa vadede Mısır’ın İsrael’le savaşını kovuşturmak için yeni bir taktik kullandı. 31 Ağustos 1955’te duyurdu:

“Mısır, kahramanlarını, Firavunun müritlerini ve İslam oğullarını göndermeye karar verdi ve onlar Filistin topraklarını temizleyecekler… İntikam talep ettiğimiz için İsrael sınırında barış olmayacak ve intikam İsrael’in ölümüdür.”

Bu “kahramanlar”, Mısır istihbaratı tarafından sınırda düşmanca eylemlerde bulunmak, sabotaj ve cinayet eylemleri gerçekleştirmek üzere İsrael’e sızmak üzere eğitilmiş ve donatılmış Arap teröristler veya Fedailerdi. Fedailer esas olarak Ürdün’deki üslerden hareket ederlerdi. Böylece Ürdün, İsrael’in kaçınılmaz olarak ardından gelen misillemesine karşı koyabilecekti. Terör saldırıları, paramiliter güçler tarafından düşmanlık başlatılmasını yasaklayan ateşkes anlaşması hükmünü ihlal etti; yine de, karşı saldırılarından dolayı BM Güvenlik Konseyi tarafından kınanan İsrael oldu. Mısır'ın Tiran Boğazını ablukası ve Nasır’ın Temmuz 1956’da Süveyş Kanalını kamulaştırmasıyla devam etti. 14 Ekim’de Nasır niyetini açıkça belirtti:

“Ben sadece İsrael’in kendisine karşı savaşmıyorum. Benim görevim, kökleri yurtdışında olan İsrael entrikalarıyla, Arap dünyasını yıkımdan kurtarmak. Nefretimiz çok güçlü. İsrael ile barıştan bahsetmenin anlamı yok. Müzakereler için en küçük yer bile yok.”

İki haftadan kısa bir süre sonra, 25 Ekim’de Mısır, Suriye ve Ürdün ile Nasır’a üç ordunun komutasını veren üçlü bir anlaşma imzaladı.

Süveyş Kanalı ve Akabe Körfezi’nin İsrael gemilerine yönelik devam eden ablukası, artan fedai saldırıları ve son Arap açıklamalarının kavgacılığı ile birleştiğinde, İsrael’i İngiltere ve Fransa’nın desteğiyle 29 Ekim 1956’da Mısır’a saldırmaya sevk etti.

İsrael’in BM Büyükelçisi Abba Eban, 30 Ekim’de Güvenlik Konseyi’nde yapılan provokasyonları şöyle anlattı:

“Bu muhaberenin ateşkes anlaşmasını ihlal ederek işlediği altı yıl boyunca, 1.843 silahlı soygun ve hırsızlık vakası, Mısır Silahlı Kuvvetleriyle 1.339 silahlı çatışma vakası, Mısır kontrolündeki topraklardan 435 işgal vakası, 172 saldırı vakası meydana geldi. İsrael’de Mısır askeri birlikleri ve fedaileri tarafından gerçekleştirilen sabotaj ve Mısırın İsrael içindeki düşmanca eylemleri sırasında 364 İsrael’li yaralandı ve 101 kişi öldü. Sadece Mısır saldırganlığı nedeniyle 28 İsrael’li öldü ve 127 kişi yaralandı.”

Bu baskınların İsrael için bu kadar tahammül edilemez olmasının bir nedeni, ülkenin nispeten küçük bir sürekli ordu oluşturmayı ve savaş durumunda öncelikle yedeklere güvenmeyi seçmesiydi. Bu, İsrael’in acil bir durumda savaşacak küçük bir kuvveti olduğu, rezervlerin seferber edilmesini kışkırtan tehditlerin, ülkeyi fiilen felç edebileceği ve bir düşmanın ilk hamlesine seferberliği tamamlamak için yeterince uzun süre dayanmak zorunda kalacağı anlamına geliyordu.

BÜYÜK GÜÇ, GİZLİ ANLAŞMA

Daha önce, ABD Başkanı Dwight Eisenhower, Nasır’ın Süveyş Kanalını millileştirmesinin ardından İngiliz ve Fransızları Mısıra saldırmamaları konusunda başarılı bir şekilde ikna etmişti. Kanalın kullanımına ilişkin anlaşmanın güvenilir olduğu ilerleyen haftalarda kanıtlanınca, askeri harekatı haklı çıkarmak giderek zorlaştı. Yine de Fransızlar ve İngilizler umutsuzca Nasırı ikna etmek ve stratejik varlıklarını geri almak istediler.

Fransızlar, siyasi, diplomatik ve askeri olarak yeni İsrael Hükümetine giderek daha yakın hale geldi. İngilizlerin İsrael’e karşı tutumu, Manda döneminden bu yana pek değişmemişti. Ürdün ile devam eden ittifakla birleşen Siyonistlere yaklaşık otuz yıl süren savaştan arta kalan acı, politikada herhangi bir değişiklik yapılmasını engelledi.

Ancak Fransızlar, İsrael’in Mısır saldırganlığı korkusunu ve devam eden ablukayı Nasır’a karşı kendi saldırılarının bahanesi olarak kullanabilecekleri sonucuna vardılar. İngilizler katılma şansını kaçırmamaları gerektiğini anladılar.

Üç ülke daha sonra İsrael’in kanalın yakınına paraşütçüler indireceği ve zırhlI birliklerini Sina Çölüne göndereceği bir plan üzerinde anlaştılar. İngilizler ve Fransızlar daha sonra her iki tarafı da kanal bölgesinden çekilmeye çağıracak ve Mısırlıların tamamen bu çağrıyı reddetmesini bekleyeceklerdi. Bu noktada kanalı “korumak” için, İngiliz ve Fransız birlikleri konuşlandırılacaklardı.

İSRAEL MISIR’I YIKTI

1956’da savaşa girme kararı alındığında, Genelkurmay Başkanı olan General Moşe Dayan komutasındaki İsrail Savunma Ordusu -KADEŞ OPERASYONU-adı verilen savaşa, 72 saatten daha kısa bir sürede hazırlandı. 100.000 den fazla asker seferber edildi ve hava kuvvetleri 43 saat içinde tam olarak faaliyete geçti. General Motta Gur komutasındaki Paraşütçüler Birliği, Mitla Geçidi’nden çok uzakta olmayan Sina Çölünün derinliklerine indi ve İsrael kuvvetleri, İngiltere ve Fransa’nın taleplerine uygun olarak durmadan, önce Süveyş Kanalına doğru ilerledi. Beklendiği gibi Mısırlılar İngiliz-Fransız Ultimatomunu görmezden geldiler çünkü “kurbanlar”olan Mısırlı askerlerin, Sina’dan kanalın batı yakasına çekilmeleri istendi, İsrael’lilerin ise kanalın sadece 10 mil doğusunda kalmalarına izin verildi.

30 Ekim’de ABD, İsrael’in derhal geri çekilmesini talep eden bir Güvenlik Konseyi kararına ön ayak oldu, ancak İngiltere ve Fransa bunu veto etti. Ertesi gün, iki müttefik, Süveyş yakınlarındaki Mısır hava limanlarını bombalayarak hava operasyonları başlattı.

Savaşa devam etme bahanesiyle İsrael güçleri Mısırlıları bozguna uğrattı, Tsahal’in (İsrael Savunma Kuvvetleri) General Ariel Şaron’un komutasındaki zırhlı birlikleri, çölü süpürdü ve 5 Kasım’a kadar neredeyse tüm Sina’yı ele geçirdi. Eski ABD Büyükelçisi Parker Haet ”Mısır birliklerinin çoğunun ayakkabılarını çıkardığını ve oradan daha hızlı çıkmak için yalınayak koştuğunu gösteren istihbarat raporları aldık” dedi. O gün İngiliz ve Fransız paraşütçüleri Port Said yakınlarına indi ve amfibi gemiler komandoları kıyıya çıkardı. İngiliz birlikleri Port Said’i ele geçirdi ve İngiliz hükümeti, aniden ateşkesi kabul etmeden önce Süveyş şehrinin 25 mil yakınına kadar ilerledi.

İngilizler, Sovyetlerin şiddeti durdurmak için “her türlü modern yıkıcı silahı” kullanma tehditleri ve ABD’nin ateşkese bağlı olarak Uluslararası Para Fonu’ndan çok ihtiyaç duyulan 1 milyar dolarlık krediyi verme kararıyla harekete geçti. Fransızlar, İngiltere’yi kanalı ele geçirme işini bitirmek için yeterince uzun savaşmaya ikna etmeye çalıştılar, ancak sadece ateşkesi kabul etmelerini geciktirmeyi başardılar

Müttefikler hedeflerine ulaşamamış olsalar da, İsrael’liler sadece 100 saat süren bir operasyonda hedeflerine ulaşmaktan memnundular. Çatışmanın sonunda, İsrael Gazze şeridini elinde tuttu ve Kızıldeniz boyunca Şarm el-Şeyh’e kadar ilerledi. Çatışmalarda 172 İsrael askeri hayatını kaybetti. Yüzlerce Mısırlı asker öldü ve esir alındı. Çok sayıda silah İsrael’in eline geçti. Savaşın dolaylı bir sonucu, birçok Mısırlı Yahudi’nin İsrael’e göç etmesiydi.

EISENHOWER İSRAEL’İ GERİ ÇEKİLMEYE ZORLADI

Başkan Eisenhower, İsrael, Fransa ve Büyük Britanya’nın Mısırı Süveyş Kanalından çıkarma kampanyasını gizlice planlamış olmalarına üzüldü. İsrael’in ABD’ni niyetlerinden haberdar etmemesi, Amerika’nın savaşa girmemesi yönündeki ricalarını görmezden gelmesiyle birleştiğinde, ülkeler arasında gerilime yol açtı. İsrael’i geri çekilmeye zorlama kampanyasında, ABD daha sonra Sovyetler Birliği’ne, Sovyetler Macaristan’ı işgalinden sonra ironik olarak katıldı. Bu İsrael’e, tüm ABD yardımını, BM yaptırımlarını ve BM’den ihraç etmeyi durdurma tehdidini içeriyordu.

ABD baskısı, İsrael’in Mısırdan hiç taviz almadan fethettiği bölgelerden çekilmesiyle sonuçlandı. Bu, 1967 Savaşının tohumlarını ekti.

İsrael’in Eisenhower’a boyun eğmesinin bir nedeni, Başbakan David Ben Gurion’a verdiği güvenceydi. İsrael, Tiran Boğazı’nı koruyan stratejik nokta olan Şarm el-Şeyh’i tahliye etmeden önce, ABD su yolunda seyrüsefer özgürlüğünü koruyacağına dair bir söz verdi. Ayrıca Washington, İsrael tarafından boşaltılan toprakları denetlemek için Birleşmiş Milletler Acil Durum Gücü’nü (UNEF) oluşturan bir BM kararına sponsor oldu.

Savaş fedailerin hareketlerini geçici olarak sonlandırdı; ancak birkaç yıl içinde, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) olarak bilinen gevşekçe örülmüş bir terör örgütü grubu tarafından yenilendiler.