GÜNÜMÜZDE...

KİBBUTZ -5-

EKONOMİ

Kibbutzlar ilk zamanlarda yumurtadan mandıraya, meyveden ete kadar tüm tarım ürünlerinde kendi kendine yeterli olmaya çalıştı, ancak bunun mümkün olmadığını anladı. Arazi genellikle Yahudi Ulusal Fonu (Keren Kayemeth le’İsrael) tarafından sağlanıyordu. Daha sonra devlet sübvansiyonlarına bağımlı hale geldiler.

İsrael Devleti'nin kurulmasından önce bile kibbutzlar tarımdan imalata doğru yayılmaya başladı. Kibbutz Degania Alef, yılda birkaç milyon ABD doları brüt ciroya sahip olan elmas kesme aletleri için fabrika açtı. Kibbutz Hatzerim’in damla sulama ekipman fabrikası var. Netafim, yılda 300 milyon ABD dolarının üzerinde hasılat yapan çok uluslu bir şirkettir. Maagan Michael, mermi yapmaktan, plastik ve tıbbi aletler yapmaya ve bir ulpan işletmeye başladı. Bu işletmeler yılda 100 milyon ABD dolarının üzerinde gelir getiriyor. 1960’larda büyük bir kibbutz sanayileşme dalgası geldi ve 2012 itibariyle kibbutz üyelerinin yalnızca %15’i tarımda çalıştı.

Mevsimlik işçileri işe almak, kibbutz hareketinde her zaman bir tartışma konusu olmuştur. Hasat zamanı, ellere ihtiyaç duyulduğunda, kibbutz dışında işçi aranırdı. Kibbutz hareketinin kurucuları, Yahudi ulusunu el emeğiyle kurtarmak istediler ve Yahudi olmayanları ağır işler için işe almak bu fikirle uyumlu değildi. 1910’larda Kibbutz Degania, evlerini inşa etmek için boş yere Yahudi duvar ustaları aradı, ancak Yahudi taş ustaları bulamadı ve Arapları işe aldı.

1970’lerde kibbutzlar Arap işçileri sık sık işe aldı. 1990’lardan itibaren, çoğu Tayland ve Çin’den olmak üzere yabancı işçi ekipleri getirildi.

Kibbutzlar, aralarında Kiryat Anavim, Lavi ve Nahsholim’de, turizm için çalışmaya başladı. Birçok kibbutz bugün hala ev kiralar veya misafirhane işletir. Kibbutz Lotan ve Kfar Ruppin gibi birkaç kibbutz kuş gözlemciliği tatilleri ve ekoloji turları düzenlemektedir. Bu turlar, çamurdan kulübeler ve gübrenebilir tuvaletler gibi sürdürülebilir teknolojilerin gelişimini sergiliyor.

Bugün, bazı kibbutzlar büyük endüstriyel girişimler işletmektedir. Örneğin 2010 yılında, 200 üyeye sahip olan Kibbutz Sasa, askeri –plastik endüstrisinden yıllık 850 milyon ABD Doları gelir elde etti. Kibbutz Ketura, İsrael’in güneş enerjisi teknolojisini geliştirmesine öncülük ediyor ve popüler bir eko turizm cazibe merkezi haline geliyor.

TÜRLER

Üç kibbutz hareketi vardır:

1-İki ayrı hareket ve ideolojinin şemsiye örgütünü oluşturan kibbutz hareketi: 1979’da iki eski hareketin birleşmesi olarak kurulan Birleşik Kibbutz Hareketi: Birleşik Kibbutz ve Kvutsot ve Kibbutzim birliği ve Kibbutz Artzi Hashomer Hatzair.

2-Dini kibbutz hareketi Hapoel Hamizrahi

3-Poalei Agudat Yisrael

Birçok kibbutz başlangıçta, aralarında HaNoar Haoved ve Halomed, Hashomer Hatzair ve Hamachanot Haolim’in de bulunduğu İsrael gençlik hareketlerine bağlı Nahal grupları tarafından kuruldu. Kibbutz, yıllar içerisinde birçok değişikliğin ardından ve 2001 yılında Mizrahi Demokratik Gökkuşağı Koalisyonu tarafından, İsrael Yüksek Adalet Divanı’na yapılan ve devletin haklı faydaları tanımlamak için bir kibbutzun kesin tanımını yeniden tanımlanmasının gerekli olduğu temyiz başvurusunun ardından geçti. Kibbutz üyelerine hakları artık yeni kanunlarla verilmeye başlandı. Yeniden etkinleştirilen yasal tanım 15 Aralık 2005’te İsrael sanayi, ticaret ve çalışma bakanına verildi. Bu sınıflandırmaya göre üç kibbutz vardır:

1-Kibbutz Şitufi: Hala kooperatif sistemini koruyan bir kibbutz.

2-Kibbutz Mithadeş: Amaçlarına göre bir dizi kooperatif sistemine sahip bir topluluk (topluluk içinde garanti edilen asgari gelir, üretim araçlarının mülkiyetine ortaklık, toprakların mülkiyetinde ortaklık).

3-Kentsel Kibbutz: Mevcut bir yerleşim (şehir) içinde var olan bir topluluk. 1970’lerden bu yana, mevcut İsrael şehirlerinde yaklaşık 100 kentsel kibbutz kuruldu. Kendi işletmeleri yoktur ve tüm üyeleri kibbutz dışı sektörde çalışmaktadır. Örnekler arasında Beit Şemeş’te,(Yeruşalayim yakınlarında) Tamuz; Horeş, Kiryat Yovel, Yeruşalayim’de; Gilo’da Beit Yisrael ve Sderot’ta Migvan.

Karışık bir moşav-kibbutz tipi yerleşim Moşbutz olarak adlandırılabilir.

ÖZELLEŞTİRME SONRASI YASAL REFORMLAR

Bazı kibbutzlar, kibbutzim statüleriyle ilgili yasal işlemlere girmiştir. Herzliya yakınlarındaki Kibbutz Glil Yam, özelleştirme konusunda mahkemeye dilekçe verdi. 1999’da Kibbutz Beit Oren bir dava açtı.

Bu dava hükümetin Tel Aviv Üniversitesi Profesörü Eliezer Ben Rafael’in başkanlık ettiği “Ben Rafael komitesi”nin kurulmasıyla sonuçlandı. Görevleri; Kibbutzun gelişimine uygun yeni yasalar, tanımlar önermek ve kibbutz üyelerine daire tahsisi konusunda görüş bildirmekti. Heyet, bugün kibbutzim olarak bilinen yerleşim yerlerine iki yeni yasal sınıflandırma ile ayrıntılı bir rapor sundu. İlk sınıflandırma, geleneksel kibbutz tanımıyla aynı olan ”Toplumsal=Komünal Kibbutz” olarak adlandırdı. İkinci sınıflama ise “Yenilenen Kibbutz” olarak adlandırıldı ve karşılıklı garanti ve eşitlik temel ilkelerinin korunması şartıyla yaşam tarzındaki gelişme ve değişiklikleri içeriyordu. Yukarıdakilerin ışığında komite, kibbutzun mevcut yasal tanımı yerine aşağıdaki gibi iki farklı tespitin oluşturulmasını tavsiye etmiştir.

a-Komünal-Toplumsal Kibbutz: Kollektif mülkiyet, serbest meslek ve üretim, tüketim ve eğitimde eşitlik ve işbirliği temelinde örgütlenmiş ayrı bir yerleşim yeri olan yerleşim toplumu.

b-Kibbutzun Yenilenmesi: Üyeleri arasında karşılıklı güvence sağlamak şartıyla, yukarıda “Komünal Kibbutz” için belirtilen şartların aynısını sağlamalıdır ve ana sözleşmesinde aşağıdakilerden bazılarını veya tamamını içermesi gerekir: Bireysel katkıya ve dairelerin kıdem dağılımına göre göreli ücretler. Üyelerine toprak, su hariç üretken araçların tesisi. Kooperatif toplumun üretim araçları üzerindeki kontrolünü sürdürmesi ve ana sözleşmenin tahsis edilen üretim araçlarının pazarlanabilirliğini kısıtlaması şartıyla üretim kotaları.

Öneriler 2004 yılında İsrail Kabinesi tarafından kabul edildi.

İSRAEL DIŞINDA KİBBUTZLAR

“KİBBUTZ BUCHENWALD”

Kibbutz Buchenwald,1945 baharında Nazi toplama kampı Buchenwald’ın kurtarılmasından sonra bir dayanıklılık, öz yönetim ve tarımsal eğitim deneyimlidir. Hayatta kalan 16 gençten oluşan bir grup, başlangıçta Kibbutz Buchenwald’ı örgütledi ve kurdu. Savaş sonrası Almanya’nın ilk tarım kollektifi, kampın kışlasında, daha sonra Yahudileri Filisti’ne göç etmeye hazırlamak için “Buchenwald Yerinden Edilmiş Kişiler Kampı” olarak adlandırıldı. Burası birkaç yıl çalıştı ve birçok üyeyi ağırladı. İsrael Devletinin kurulmasından sonra, 1948’ de yurda gelerek kendi topluluklarını kurdular. Önceleri “Kibbutz Buchenwald” sonra “Netzer” olarak da adlandırdılar.

FRANSADA KİBBUTZLAR

1933’ten 1935’e kadar Jugeals-Nazareth Köyü, Fransa’daki tek Yahudi kibbutzu olan “Makhar” ya ev sahipliği yaptı. Filistin’e gitmeden önce genç Fransız Yahudileri için bir çiftlik okulu açmak için Baron Robert de Rotschild tarafından atanan bir yetkili tarafından bir tarım binası kiralandı.

1920 yılında kurulan Milletler Cemiyeti’nin kararıyla zorunlu bölge olarak yerleştirilen, Büyük Britanya, ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı’ndan, Yahudi mülteciler, çoğunlukla Alman, Polonyalı, Litvanyalı, Rus, Macar, Hollanda, Çek ve Amerikalı Yahudilerden oluşarak “Makhar”a katıldılar. Yaklaşık 500 ila 800 kibbutz üyesi, 75 hektar (190 dönüm) tahıl ekti. Bununla birlikte, Fransa’da anti-semitizmin yükselişi ve vali yardımcısı Roger Dutruch’un yabancı düşmanı eylemleri, sonunda Makhar’ın kapatılmasını zorunlu kıldı. Sakinlerinin çoğu daha sonra İsrael’e ‘ Ayelet Ha-şahar’ kibutzuna yerleştiler.

MİRAS

İngiliz mandası altındaki Filistin'de, 1948 tarihinde bir İsrael Devleti kuruldu ve İngilizler Filistin topraklarından çekildiler. ”Yeni tarihçi” Tom Segev kibbutz hareketi hakkında şunları yazdı:

Kibbutz, özgün bir toplumsal yaratımdı, ancak her zaman marjinal bir fenomendi.1920’lerin sonunda çocuklar da dahil olmak üzere 4 binden fazla insan otuz kadar kibbutzda yaşıyordu ve bunlar Filistin’deki Yahudi nüfusunun sadece % 2,5’ini oluşturuyordu. Kibbutzların milli Yahudi mücadelesine yaptığı en önemli hizmet, ekonomik ya da sosyal değil, askeriydi. Onlar Siyonist toprakların koruyucularıydı ve yerleşim biçimleri büyük ölçüde ülkenin sınırlarını belirleyecekti. Kibbutzun ayrıca Siyonist benlik imajı üzerinde güçlü bir etkisi oldu.

-Son-